рдЗрд╕ рднाрдЧ рдоें рд╣рдо рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдЬो рдоुрдЦ्рдп рддौрд░ рдкрд░ рд╣рд░ рдЬрдЧрд╣ рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХी рдЬाрддी рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рд╣рдо рдпрд╣ рд╕рдордЭ рдкाрдПं рдХी рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХ्рдпा рд╣ै ? рдпे рд╕рднी рдоुрдЦ्рдп рдмिंрджु рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдЙрдкрдпोрдЧी рддो рд╣ैं рд╣ी рдЕрдкिрддु рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╣рд░ рд╡िрд╖рдп рдХो рд╕рдордЭрдиे рд╣ेрддु рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ै | рддो рдЖрдПрдпे рдЬाрдиे рдХौрди рдХौрди рд╕े рд╕े рдоुрдЦ्рдп рд╢рдм्рдж рд╣ैं рдЗрд╕ рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдоें |
рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рд╕ंрдЧрдарди (Library organization) – рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рд╕ंрдЧрдарди рдХा рдЕрд░्рде рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдоें рдРрд╕ी рдпोрдЬрдиा рдХो рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиा рд╣ै рдЬो рдкुрд╕्рддрдХों рдПрд╡ं рд╕ूрдЪрдиा рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдПрд╡ं рдХुрд╢рд▓ рд╕ेрд╡ा рдЙрдд्рдкाрджिрдд рдХрд░ рд╕рдХे।
рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдк्рд░рд╢ाрд╕рди (Library administration) – рд╡рд╣ рдХाрд░्рдп рдЬो рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдХे рд╡िрднिрди्рди рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдкों рдХो рдоिрддрд╡्рдпрдпिрддा рдкूрд░्рдг рдвंрдЧ рд╕े рдиिрдпोрдЬिрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдХाрд░्рдп рдоें рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдпों рдХे рд▓िрдП рдиीрддिрдпों рдХा рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХрд░рдиा, рдиीрддिрдпों рдХा рдХ्рд░िрдпाрди्рд╡िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдлंрдб рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХрд░рдиाрдФрд░ рдЙрдирдХा рдиिрдпोрдЬिрдд рдХрд░рдиा рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рдЧ्рд░ीрди рдмुрдХ(Green book) – рдЗрдЯрд▓ी рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╣рд░े рдкृрд╖्рда рдХे рдЬिрд▓्рдж рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдПрдХ рд╕рд░рдХाрд░ी рдк्рд░рддिрд╡ेрджрди
рдм्рд▓ू рдмुрдХ (Blue book) – рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдЧрдд рд╕рд░рдХाрд░ी рдк्рд░рдХाрд╢рди(рдПрдХ рдк्рд░рддिрд╡ेрджрди рдХे рд░ूрдк рдоें) рдЬो рдХी рдиीрд▓े рдХाрдЧрдЬ рдХे рд╕ाрде рдоुрдж्рд░िрдд рд╣ोрддी рд╣ै।
рдмिрдмрд▓िрдпोрдкोрд▓(Bibliopole) – рдРрд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬो рдоुрдЦ्рдпрддः рджुрд░्рд▓рдн рдЧ्рд░ंрде рдпा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЧ्рд░ंрде рдХे рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╣ोрддे рд╣ैं।
рдмिрдмрд▓िрдпोрдХ्рд▓ाрд╕्рдЯ(Biblioclast) – рдЧ्рд░ंрде рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि
рдПрдкोрдЧ्рд░ाрдл – рдкांрдбुрд▓िрдкि рдХी рдПрдХ рдк्рд░рддि
рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рдорд╕ौрджा(Book draft) – рдПрдХ рдмॉрдХ्рд╕ рдЬो рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдмंрдж рд╣ोрддे рд╕рдордп рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдкाрдардХ рдиिрд░्рдЧрдд рдХाрд░्рдб рдкुрд╕्рддрдХों рдХो рд╕ुрд╡िрдзाрдЬрдирдХ рд░ूрдк рд╕े рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдХे рдЦुрд▓рдиे рдХा рдЗंрддрдЬाрд░ рдХिрдП рдмिрдиा рд╡ाрдкрд╕ рдЙрд╕рдоें рд░рдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рд╕ेрд▓्рдл рдЧाрдЗрдбिंрдЧ(Self guiding) – рд░ेрдЦा рдЪिрдд्рд░ों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд░ैрдХों рдХे рд╡िрд╖рдпों рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рдЬ्рдЮाрди рдХрд░ाрдиा
рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдЪिрдд्рд░(Flow chart) – рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдк्рд░рдгाрд▓ी рддрдеा рдЙрдк рдк्рд░рдгाрд▓िрдпों рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा, рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдк рдПрд╡ं рдЙрдирдХे рдЖрдЧे рдмрдв़рдиे рдХी рджिрд╢ा рдХी рдЪिрдд्рд░ाрдд्рдордХ рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрддि
рд▓ेрдЦाрдХрд░рдг (Accounting) – рдХिрд╕ी рд╕ंрдЧрдарди рдХे рдЖрд░्рдеिрдХ рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдкों рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХो рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдПрд╡ं рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рд╡िрдХाрд╕ рд▓ेрдЦाрдХрд░рдг рд╣ै।
рд▓ेрдЦा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг (Auditing) – рдХिрд╕ी рд╢ाрд╕рдХीрдп(Official), рдЕрд░्рдз рд╢ाрд╕рдХीрдп рдЕрдерд╡ा рдЕрд╢ाрд╕рдХीрдп рдиिрдХाрдп рдпा рд╕ंрдЧрдарди рдХी рд╡िрдд्рддीрдп рд▓ेрдирджेрди рд╕ंрдмंрдзी рд▓ेрдЦा рдХा рдкाрдд्рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдерд╡ा рд╕ंрдЧрдарди рдж्рд╡ाрд░ा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдПрд╡ं рдЗрди्рд╡ेрд╕्рдЯिрдЧेрд╢рди (Investigation) рд▓ेрдЦा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рд╣ोрддा рд╣ै।
рд╡ेрддрди рдкंрдЬिрдХा (Salary Register) – рдРрд╕ी рдкंрдЬिрдХा рдЬिрд╕рдоें рд╕рднी рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рд╡ेрддрди рднрдд्рддे рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╡िрд╡рд░рдг рдЕंрдХिрдд рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं।
рдкूрд░्рд╡ рджिрдиांрдХिрдд(Pre-dated) – рдРрд╕ी рдкुрд╕्рддрдХ рдЬिрд╕рдоें рдЙрд╕рдХी рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХी рддिрдеि рдЙрд╕рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рддिрдеि рд╕े рдкрд╣рд▓े рдХी рддिрдеि рдЕंрдХिрдд рдЬाрддी рд╣ै।
рдкрд╢्рдЪ рджिрдиांрдХिрдд(Post dated) – рдРрд╕ी рдкुрд╕्рддрдХ рдЬिрд╕рдоें рдЙрд╕рдХी рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХी рддिрдеि рдЙрд╕рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рддिрдеि рд╕े рдмाрдж рдХी рддिрдеि рдЕंрдХिрдд рдЬाрддी рд╣ै।
рдХाрд░्рдп рд╡िрд╡рд░рдг (Job Description)- рдХिрд╕ी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдХाрд░्рдп рдХा рд╡िрд╡рд░рдгाрдд्рдордХ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╡िрд╡рд░рдг рд╣ी рдХाрд░्рдп рд╡िрд╡рд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै।
рдХрд░्рдоिрдХ рдиिрдпोрдЬрди (Routine planning) – рдпрд╣ рдоाрдирд╡ рд╢рдХ्рддि рдХी рднाрд╡ी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддाрдУं рдХो рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рдиे рддрдеा рдЙрдирдХी рдкूрд░्рддि рдХे рд▓िрдП рдХाрд░्рдп рдпोрдЬрдиाрдУं рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХी рд╡िрдзि рд╣ै।
рдЖрджेрд╢ рдХी рдПрдХрддा рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд (The principle of unity of order)- рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдХो рдПрдХ рдк्рд░рдмंрдзрдХ рд╕े рдЖрджेрд╢ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рд╡рд╣ рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдЙрд╕ рдк्рд░рдмंрдзрдХ рдХे рд▓िрдП рдЬрд╡ाрдмрджेрд╣ рд╣ै। рдпрджि рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдХो рдПрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рдмंрдзрдХ рдж्рд╡ाрд░ा рдХाрд░्рдп рдФрд░ рд╕ंрдмंрдзिрдд рдЬिрдо्рдоेрджाрд░िрдпां рджी рдЬाрддी рд╣ैं, рддो рдЗрд╕рд╕े рдн्рд░рдо рдкैрджा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рд▓िрдП рд╕ंрднाрд╡िрдд рд╕ंрдШрд░्рд╖ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕िрдж्рдзांрдд рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे, рдЧрд▓рддिрдпों рдХे рд▓िрдП рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी рдХो рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдХो рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╢्рд░ेрд╖्рда рдпा рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХी рдУрд░ рд╕े рдЖрджेрд╢ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।
рдпрд╣ рднी рджेрдЦें: Explain the Model Library Acts and Bills in India ?
рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рд╕рдоिрддि (Library committee) – рдРрд╕ा рд╕рдоूрд╣ рдХिрд╕рдХा рд╕ंрдЧрдарди рдХिрд╕ी рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХी рдкूрд░्рддि рдХे рд▓िрдП рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдЬो рдХि рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рд╕ंрдмंрдзी рдоाрдорд▓ों рдоें рд▓ाрдЗрдм्рд░ेрд░िрдпрди рдХो рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдиीрддिрдпों рдХा рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХрд░рддा рд╣ै।
рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рд╕рдоिрддि – рд╕рдоिрддि рдПрдХ рдпा рдПрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХा рд╕рдоूрд╣ рд╣ोрддी рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЧрдарди рдХिрд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖ рдХाрд░्рдп рдпा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
рджैрдиिрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд (Daily published) – рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЖрд╡рдзिрдХрддा рд╣рд░ рджिрди рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЖрд╡рдзिрдХ рдХा рд╕рдмрд╕े рдЕрдЪ्рдЫा рдЙрджाрд╣рд░рдг ’рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рд╣ैं’ рдоें рд╡े рджैрдиिрдХ рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп, рд░ाрдЬ्рдп, рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдФрд░ рд╕्рдеाрдиीрдп рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं।
рдж्рд╡ि-рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд (Bi-weekly published) – рд╕рдк्рддाрд╣ рдоें рджो рдмाрд░ рдж्рд╡ि-рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдЖрд╡рдзिрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं।
рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд (Weekly Published) – рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдЖрд╡рдзिрдХ рд╕рдк्рддाрд╣ рдХे рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рджिрди рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े рдЖрд░्рдеिрдХ рдФрд░ рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ, рдЗंрдбिрдпा рдЯुрдбे, рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдЖрджि।
рдкाрдХ्рд╖िрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд (Fortnightly published) – рдпрд╣ рдЖрд╡рдзिрдХ рдПрдХ рдорд╣ीрдиे рдоें рджो рдмाрд░ рдкंрдж्рд░рд╣ рджिрдиों рдХे рдЕंрддрд░ाрд▓ рдкрд░ рдЬाрд░ी рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े – рдХृрд╖ि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ, рдХृрд╖ि рдк्рд░рдЧрддि рдЖрджि
рдоाрд╕िрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд (Monthly published) – рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЖрд╡рдзिрдХрддा рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рдЬाрд░ी рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдПрдХ рд╡рд░्рд╖ рдоें рдмाрд░рд╣ рдоुрдж्рджे рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं, рдЬैрд╕े – рднाрд░рддीрдп рдХृрд╖ि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдЬрд░्рдирд▓, рдПрдирдПрдПрд╕ी рди्рдпूрдЬ़, рдЬрд░्рдирд▓ рдСрдл़ рд▓ाрдЗрдм्рд░ेрд░ी рдПंрдб рдЗंрдлॉрд░्рдоेрд╢рди рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी, рд▓ाрдЗрдм्рд░ेрд░ी рдФрд░ рд╕ूрдЪрдиा рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдХे рдЬрд░्рдирд▓ рдФрд░ рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рджрд░्рдкрди рдЗрдд्рдпाрджि।
рдж्рд╡ि-рдоाрд╕िрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд (Bi-monthly published)– рдж्рд╡ि-рдоाрд╕िрдХ рдЖрд╡рдзिрдХ рджो рдорд╣ीрдиों рдХे рд▓िрдП рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЬैрд╕े – рдХृрд╖ि рдЬाँрдЪ рд╕ूрдЪी।
рдд्рд░ैрдоाрд╕िрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд (Quarterly published) – рдд्рд░ैрдоाрд╕िрдХ рдЖрд╡рдзिрдХ рдПрдХ рд╡рд░्рд╖ рдоें рдЪाрд░ рдФрд░ рддीрди рдорд╣ीрдиे рдХे рдЕंрддрд░ाрд▓ рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЬैрд╕े – Dnyngangotri,
рдЕрд░्рдзрд╡ाрд░्рд╖िрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд (Half yearly published)– рдПрдХ рд╡рд░्рд╖ рдоें рджो рдЕंрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं।
рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд (Annual published) – рдЖрд╡рдзिрдХ рдХा рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдЕंрдХ рдПрдХ рд╡рд░्рд╖ рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े – рдИрдпрд░ рдмुрдХ
рдЕрдиिрдпрдоिрдд рдк्рд░рдХाрд╢िрдд (Randomly published) – рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЖрд╡рдзिрдХрддाрдУं рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХे рд▓िрдП рдХोрдИ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕рдордп-рд╕ाрд░рдгी рдЖрд╡ंрдЯिрдд рдирд╣ीं рдХी рдЬाрддी рд╣ै।
рд▓ेрдЬрд░ (Ledger) – рдпрд╣ рд╡рд╣ рдкुрд╕्рддिрдХा рд╣ोрддी рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╕рдмрд╕े рдКрдкрд░ рдмрдЬрдЯ рд╡िрд╡рд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рд╕рднी рдорджों рдоें рд╡्рдпрдп рдПрд╡ं рд╡िрд╖рдп рд╡िрд╡рд░рдг рдЕंрдХिрдд рд░рд╣рддा рд╣ै।
рдЖрд╡ंрдЯрди рдкंрдЬिрдХा (Allocation Register) – рдЗрд╕ рдкंрдЬिрдХा рдоें рд╡िрд╖рдп рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд▓ेрдЦा рдпा рдЦाрддा рдмрдиा рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрди рд╡िрднिрди्рди рд╢ीрд░्рд╖рдХों рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╡िрдд्рддीрдп рд╡िрд╡рд░рдг рдЕंрдХिрдд рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं। рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдоें рдкुрд╕्рддрдХ, рд╕्рдЯेрд╢рдирд░ी, рдЬिрд▓्рджрдмंрдж, рд╕ाрдордпिрдХी рдЖрджि рдЕрдиेрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЕрднिрд▓ेрдЦ рд░рдЦे рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рд╡рд░्рдХрд╢ीрдЯ (Worksheet) – рдкंрдХ्рддि рдпुрдХ्рдд рдРрд╕ी рд╕ीрдЯ рдЬिрд╕ рдкрд░ рд╢ीрд░्рд╖рдХ, рдЕंрдХ рдЕрдерд╡ा рдбाрдЯा рдЕंрдХिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे
рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдиिрдпрдо (Library rules)- рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдХो рд╕ुрдЪाрд░ु рд░ुрдк рд╕े рд╕ंрдЪाрд▓рди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рдоिрддि рдж्рд╡ाрд░ा рдмрдиाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдкुрд╕्рддिрдХा
рдХाрд░्рдп рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг (job analysis) – рдХिрд╕ी рджिрдП рдЧрдП рдХाрд░्рдп рдХो рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рдЗрдХाрдЗрдпों рдоें рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा
рдк्рд░рдмंрдзрди рдкрд░िрд╡рд░्рддрди (Change management) – рдкрд░ंрдкрд░ाрдЧрдд рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдпों рдХा рд╣ाрдЗрдм्рд░िрдб(рдоिрд╢्рд░िрдд) рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдоें рдмрджрд▓рдиा
рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд (Review theory) – рдиिрдпंрдд्рд░рдг рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рд╕рдордп рд╕рдордп рдкрд░ рдоूрд▓्рдпांрдХрди
рдСрдкрд░ेрд╢рди рд░िрд╕рд░्рдЪ(Operation research) – рдХिрд╕ी рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХे рд╕рдорд╕्рдпाрдЧрдд рд╕ंрдЪाрд▓рди рдоें рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╡िрдзिрдпों, рддрдХрдиीрдХीрдпों рдФрд░ рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХा рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧ
рдЕрдк्рд░рдоाрдгिрдХ рдЧ्рд░ंрде(Apocryphal Book) – рдРрд╕े рдЧ्рд░ंрде рдЬो рдЕрдЬ्рдЮाрдд рд╣ो рдЕрд░्рдеाрдд рдЬिрд╕ рдХा рд▓ेрдЦрдд्рд╡ рд╕ंрджेрд╣рдк्рд░рдж(sceptical) рд╣ो
рдмुрдХ рдб्рд░ॉрдк (Book drop) – рдРрд╕ा рдмॉрдХ्рд╕ рдЬो рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдмंрдж рд╣ोрддे рд╕рдордп рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдпुрдЬрд░ рдиिрд░्рдЧрдд рдХाрд░्рдб рдкुрд╕्рддрдХों рдХो рд╕ुрд╡िрдзाрдЬрдирдХ рд░ूрдк рд╕े рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдХे рдЦुрд▓рдиे рдХा рдЗंрддрдЬाрд░ рдХिрдП рдмिрдиा рд╡ाрдкрд╕ рдХрд░ рдХे рдЙрд╕рдоें рд░рдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рдкрде (Ausle) – рджो рд╕рдоांрддрд░ рдкुрд╕्рддрдХों рдХे рдиिрдзाрдиिрдпों(Racks)рдХे рдмीрдЪ рдХा рд░ाрд╕्рддा
рдкुрд╕्рддрдХ рдЯ्рд░ाрд▓ी(Book Trolly) – рдПрдХ рдЫोрдЯा рд╡ाрд╣рди рдЬिрд╕рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдоें рдкुрд╕्рддрдХों рдХो рд▓ाрдиे рд▓े рдЬाрдиे рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
рдЬंрдЬीрд░ рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп(chained library) – рдРрд╕ा рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдЬिрд╕рдоें рдкुрд╕्рддрдХ рдХो рдЕрд▓рдоाрд░िрдпों рдХे рд╕ाрде рд▓ोрд╣े рдХी рдЬंрдЬीрд░ рд╕े рдмांрдзрдХрд░ рдкीрддрд▓ рдХे рдл्рд░ेрдо(рдвांрдЪा) рдоें рд░рдЦा рдЬाрддा рдеा।
рдЧेрдЯ рд░рдЬिрд╕्рдЯрд░(Gate register) – рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдж्рд╡ाрд░ рдкрд░ рдПрдХ рд░рдЬिрд╕्рдЯрд░ рд╣ोрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдкाрдардХ рдХी рдХुрд▓ рд╕ंрдЦ्рдпा рдиाрдо, рдкрддा, рдЕрдХ्рд╖рд░ рдЗрдд्рдпाрджि рджрд░्рд╢ाрдП рд╣ोрддे рд╣ैं।
рдЧ्рд░рд╣ीрддा рдХाрд░्рдб(Borrower Card) – рд╡рд╣ рдХाрд░्рдб рдЬो рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкाрдардХ рдХो рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рд╕рджрд╕्рдпрддा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдЬिрд╕ рдкрд░ рд╕рджрд╕्рдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдХा рдиाрдо, рдкрддा, рд╕рджрд╕्рдп рд╕ंрдЦ्рдпा рдЗрдд्рдпाрджि рджрд░्рд╢ाрдП рд╣ोрддे рд╣ैं।
рд╡ीрдеि рд╕ंрджрд░्рд╢िрдХाрдУं [Bay(shelving) Guides] – рд╡рд╣ рд╕ंрджрд░्рднिрдХा рдЬो рдлрд▓рдХो(Panels)рдкрд░ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рд╕рдм्рдЬेрдХ्рдЯ рдмुрдХ рдХे рдХрдХ्рд╖ рдХी рдУрд░ рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।
рд░рдгрдиीрддिрдХ рдпोрдЬрдиा (strategic planning) – рд╕ंрдЧрдардиाрдд्рдордХ рдХाрд░्рдп рдХो рд╕рд░рд▓ рд╡ рдХाрд░рдЧрд░ рдмрдиाрдиे рд╣ेрддु рд╕ाрдзрди, рдпंрдд्рд░рд╡ाрдж рддрдеा рд╕ंрд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдШрдЯрдХ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХी рд╡िрдзि рдХो рд░рдгрдиीрддिрдХ рдпोрдЬрдиा рдХрд╣рддे рд╣ैं।
рдпрд╣ рднी рджेрдЦें: What is NAAC and its chrateristics ? What is IASLIC and its chrateristics ?